Nhịp tim chậm-nguyên nhân và cách điều trị

1. Nhịp Tim Bình Thường Là Gì và Khi Nào Được Gọi Là Nhịp Tim Chậm?

• Nhịp tim bình thường: Ở người trưởng thành khỏe mạnh khi nghỉ ngơi, trái tim thường đập trong khoảng từ 60 đến 100 lần mỗi phút. Đây là nhịp điệu lý tưởng để đảm bảo máu được bơm đủ đi nuôi dưỡng các cơ quan trong cơ thể.
• Nhịp tim chậm (Bradycardia): Bạn được coi là có nhịp tim chậm khi tim đập dưới 60 lần mỗi phút lúc nghỉ ngơi.
• Lưu ý quan trọng: Không phải mọi trường hợp nhịp tim dưới 60 lần/phút đều là bệnh lý. Ví dụ, những người trẻ tuổi, khỏe mạnh hoặc vận động viên thường có nhịp tim chậm hơn do trái tim hoạt động hiệu quả hơn. Điều mấu chốt là nhịp tim chậm đó có gây ra triệu chứng khó chịu hoặc tiềm ẩn rủi ro sức khỏe nào không.

2. Bí Mật Đằng Sau Nhịp Đập: Hệ Thống Điện Tim Hoạt Động Như Thế Nào?

Để hiểu tại sao nhịp tim lại chậm, chúng ta cần tìm hiểu sơ lược về “hệ thống điện” tinh vi của trái tim:

• Nút xoang (SA node): Được ví như “máy phát nhịp tự nhiên” của tim, nằm ở tâm nhĩ phải. Nút xoang tự động phát ra các xung điện đều đặn, khởi xướng mỗi nhịp tim.
• Dẫn truyền xung điện: Xung điện từ nút xoang lan ra khắp hai buồng tâm nhĩ, làm chúng co bóp và đẩy máu xuống hai buồng tâm thất.
• Nút nhĩ thất (AV node): Tín hiệu điện sau đó đi qua nút nhĩ thất (nằm giữa tâm nhĩ và tâm thất), rồi theo một hệ thống dẫn truyền đặc biệt (bó His và mạng Purkinje) lan tỏa khắp tâm thất, khiến tâm thất co bóp mạnh mẽ, bơm máu đi nuôi toàn bộ cơ thể.

Nhịp tim chậm xảy ra khi:

• Nút xoang phát nhịp chậm hơn bình thường.
• Đường dẫn truyền điện trong tim bị tổn thương hoặc tắc nghẽn, làm chậm hoặc cản trở sự lan truyền của xung điện.

3. Những “Thủ Phạm” Phổ Biến Gây Ra Nhịp Tim Chậm

Có rất nhiều yếu tố có thể làm ảnh hưởng đến nhịp điệu của trái tim, dẫn đến tình trạng nhịp tim chậm. Dưới đây là những nguyên nhân thường gặp:

• Tổn thương cấu trúc tim:
  • Bệnh mạch vành, nhồi máu cơ tim: Gây tổn thương mô tim, bao gồm cả hệ thống dẫn truyền điện.
  • Bệnh van tim: Ảnh hưởng đến hoạt động bơm máu và có thể gián tiếp ảnh hưởng nhịp tim.
  • Viêm cơ tim, viêm nội tâm mạc: Tình trạng viêm nhiễm có thể làm rối loạn hệ thống điện tim.
  • Bệnh tim bẩm sinh: Các bất thường cấu trúc tim từ khi sinh ra.
• Quá trình lão hóa tự nhiên: Hệ thống điện tim có thể bị suy yếu theo tuổi tác.
• Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc điều trị bệnh tim (như thuốc chẹn beta, chẹn kênh canxi, digoxin), thuốc điều trị tăng huyết áp, hoặc một số thuốc chống loạn nhịp, thuốc an thần có thể làm chậm nhịp tim.
• Rối loạn điện giải: Mất cân bằng các khoáng chất quan trọng trong máu như kali, canxi, magie (thường do bệnh thận, thuốc lợi tiểu hoặc mất nước) có thể ảnh hưởng đến hoạt động điện của tim.
• Suy giáp (nhược giáp): Khi tuyến giáp hoạt động kém, nhiều chức năng của cơ thể bị chậm lại, bao gồm cả nhịp tim.
• Hội chứng ngưng thở khi ngủ: Việc thiếu oxy lặp đi lặp lại trong đêm có thể gây áp lực lên tim và làm chậm nhịp tim.
• Bệnh lý hệ thống: Các bệnh tự miễn như lupus ban đỏ hệ thống, bệnh thấp tim.
• Nhiễm trùng nặng: Một số tình trạng nhiễm trùng có thể ảnh hưởng đến tim.
• Tăng áp lực nội sọ.

4. Dấu Hiệu “Cảnh Báo” Của Nhịp Tim Chậm: Khi Nào Bạn Cần Gặp Bác Sĩ?

Nhiều người có nhịp tim chậm nhẹ không hề có triệu chứng. Tuy nhiên, khi nhịp tim quá chậm đến mức không cung cấp đủ máu và oxy cho não cũng như các cơ quan khác, các triệu chứng sau có thể xuất hiện:

• Cảm giác mệt mỏi, kiệt sức không rõ nguyên nhân.
• Chóng mặt, hoa mắt, đầu óc quay cuồng, đặc biệt khi thay đổi tư thế đột ngột (ví dụ từ nằm sang đứng).
• Ngất xỉu hoặc cảm giác muốn ngất (tiền ngất).
• Khó thở, hụt hơi, đặc biệt khi gắng sức hoặc thậm chí khi nghỉ ngơi.
• Đau ngực, cảm giác nặng ngực hoặc khó chịu ở ngực.
• Lú lẫn, suy giảm trí nhớ, khó tập trung.
• Giảm khả năng gắng sức, dễ mệt khi vận động.
• Da lạnh, ẩm, tái nhợt.

Nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng nào kể trên, đặc biệt nếu chúng mới xuất hiện, diễn ra thường xuyên hoặc ngày càng nặng hơn, hãy đến gặp bác sĩ chuyên khoa tim mạch để được thăm khám và tư vấn.

5. Chẩn Đoán Nhịp Tim Chậm: Bác Sĩ Sẽ Thực Hiện Những Gì?

Để xác định chính xác bạn có bị nhịp tim chậm hay không và tìm ra nguyên nhân gây bệnh, bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm và thăm dò sau:

• Thăm hỏi bệnh sử và khám thực thể: Bác sĩ sẽ hỏi kỹ về các triệu chứng bạn gặp phải, tiền sử bệnh của bạn và gia đình, các loại thuốc bạn đang sử dụng.
• Điện tâm đồ (ECG/EKG): Đây là xét nghiệm cơ bản và quan trọng nhất, ghi lại hoạt động điện của tim trong một khoảng thời gian ngắn. ECG giúp phát hiện nhịp tim chậm, các rối loạn nhịp khác và dấu hiệu tổn thương tim.
• Theo dõi Holter ECG (24 giờ, 48 giờ hoặc lâu hơn): Bạn sẽ đeo một thiết bị ghi điện tim di động nhỏ gọn trong suốt quá trình sinh hoạt bình thường. Thiết bị này giúp ghi lại nhịp tim liên tục, phát hiện các cơn nhịp tim chậm thoáng qua mà ECG thông thường có thể bỏ sót.
• Máy ghi biến cố (Event Monitor): Tương tự Holter ECG nhưng thường được đeo trong thời gian dài hơn (vài tuần đến vài tháng). Bạn sẽ chủ động bấm nút ghi lại khi có triệu chứng, giúp bác sĩ đối chiếu triệu chứng với nhịp tim tại thời điểm đó.
• Nghiệm pháp gắng sức (Stress Test): Bạn sẽ đi bộ trên thảm lăn hoặc đạp xe tại chỗ trong khi được theo dõi điện tim và huyết áp. Xét nghiệm này giúp đánh giá phản ứng của tim khi gắng sức.
• Siêu âm tim: Sử dụng sóng siêu âm để tạo ra hình ảnh động của tim, giúp đánh giá cấu trúc các buồng tim, van tim và chức năng co bóp của tim.
• Xét nghiệm máu: Kiểm tra các yếu tố có thể gây nhịp tim chậm như nồng độ điện giải, chức năng tuyến giáp, men tim (nếu nghi ngờ nhồi máu cơ tim).
• Thăm dò điện sinh lý tim (EPS): Đây là một thủ thuật chuyên sâu, bác sĩ sẽ luồn các ống thông (catheter) có gắn điện cực vào tim qua đường mạch máu để “ghi lại bản đồ điện học” của tim, xác định chính xác vị trí và cơ chế gây rối loạn nhịp.

6. “Chìa Khóa Vàng” Trong Điều Trị Nhịp Tim Chậm

Phương pháp điều trị nhịp tim chậm sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể, mức độ nghiêm trọng của triệu chứng và tình trạng sức khỏe chung của bạn.

• Điều trị nguyên nhân gốc rễ:
  • Nếu nhịp tim chậm là do tác dụng phụ của thuốc, bác sĩ có thể cân nhắc giảm liều, ngưng thuốc hoặc đổi sang một loại thuốc khác phù hợp hơn.
  • Điều trị các bệnh lý nền như suy giáp (bằng hormone tuyến giáp), ngưng thở khi ngủ (bằng máy CPAP), điều chỉnh rối loạn điện giải.
• Thay đổi lối sống khoa học:
  • Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, tốt cho tim mạch: giàu rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt; hạn chế chất béo bão hòa, cholesterol, muối và đường.
  • Tập thể dục đều đặn, phù hợp với tình trạng sức khỏe (tham khảo ý kiến bác sĩ).
  • Hạn chế rượu bia, caffeine và tuyệt đối không hút thuốc lá.
  • Kiểm soát căng thẳng.
• Sử dụng thuốc (ít phổ biến cho điều trị lâu dài): Trong một số trường hợp cấp cứu hoặc khi nhịp tim quá chậm gây triệu chứng nặng, bác sĩ có thể dùng thuốc (như atropine, isoproterenol) để tạm thời tăng nhịp tim. Tuy nhiên, ít có thuốc uống hiệu quả để điều trị nhịp tim chậm mạn tính.
• Máy tạo nhịp tim (Pacemaker):
  • Đây là phương pháp điều trị hiệu quả và phổ biến nhất cho các trường hợp nhịp tim chậm có triệu chứng dai dẳng, nghiêm trọng hoặc có nguy cơ gây biến chứng.
  • Máy tạo nhịp là một thiết bị điện tử nhỏ, được cấy dưới da vùng ngực. Thiết bị này có các dây điện cực (lead) được luồn qua tĩnh mạch vào các buồng tim.
  • Máy sẽ theo dõi liên tục nhịp tim của bạn. Nếu phát hiện tim đập quá chậm hoặc có khoảng ngưng tim, máy sẽ tự động phát ra các xung điện nhẹ nhàng, đều đặn để kích thích tim đập ở một tần số đã được cài đặt trước, đảm bảo tim hoạt động ổn định và cung cấp đủ máu cho cơ thể.
  • Phẫu thuật cấy máy tạo nhịp là một thủ thuật tương đối an toàn và giúp cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống, giảm triệu chứng và phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm của nhịp tim chậm.

7. Sống Khỏe Mạnh Với Nhịp Tim Chậm: Lời Khuyên Từ Chuyên Gia

• Tuân thủ chặt chẽ kế hoạch điều trị của bác sĩ: Uống thuốc đúng liều, đúng giờ (nếu có), tái khám định kỳ để theo dõi tình trạng bệnh và kiểm tra hoạt động của máy tạo nhịp (nếu có).
• Thông báo cho nhân viên y tế: Luôn mang theo thẻ thông tin về máy tạo nhịp (nếu có) và thông báo cho bác sĩ, nha sĩ hoặc các nhân viên y tế khác về tình trạng của bạn trước khi thực hiện bất kỳ thủ thuật y tế nào.
• Thận trọng với các thiết bị điện từ: Nếu bạn có máy tạo nhịp, hãy hỏi ý kiến bác sĩ về việc sử dụng an toàn các thiết bị có thể phát ra từ trường mạnh như điện thoại di động, cổng an ninh ở sân bay, máy chụp cộng hưởng từ (MRI).
• Lắng nghe cơ thể bạn: Chú ý đến bất kỳ thay đổi nào trong triệu chứng và báo ngay cho bác sĩ nếu có dấu hiệu bất thường.
• Áp dụng lối sống thân thiện với trái tim:
  • Duy trì cân nặng khỏe mạnh.
  • Kiểm soát tốt huyết áp, đường huyết và mỡ máu.
  • Không hút thuốc lá và tránh xa khói thuốc.
  • Học cách quản lý căng thẳng.

Lời Kết:

Nhịp tim chậm là một tình trạng y khoa cần được chẩn đoán và quản lý đúng cách. Việc trang bị kiến thức sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe tim mạch của mình. Đừng ngần ngại tìm đến sự tư vấn và điều trị từ các bác sĩ chuyên khoa tim mạch. Với những tiến bộ y học ngày nay, hầu hết người bệnh nhịp tim chậm đều có thể sống một cuộc sống bình thường, năng động và trọn vẹn. Hãy nhớ rằng, một trái tim khỏe mạnh là nền tảng cho một cuộc sống chất lượng. Chúc bạn luôn mạnh khỏe!